Erməni dilində sifətlərin müqayisə dərəcəsi

ԱԾԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ –   Sifət

Erməni dilində sifətlərin müqayisə dərəcəsi

Ածականի տեսակները-

    Sifət isimlərin xüsusiyyətini bilsirir:  Məs., կարմիր qırmızı, հետաքրքիր maqaqlı, խելացի ağıllı, və s.)                                                                                                    Sifətlər erməni dilində:  Keyfiyyət bildirən sifətlər (որակական) və nisbi sifətlər(հարաբերական)  olurlar.                                       

1.     Keyfiyyər sifətləri obyektin keyfiyyətini və xüsusiyyətini bildirir.                      Məs., մեծ geniş, լավ  yaxşı, գեղեցիկ  gözəl, փոքր balaca, kiçik,  քաղցր şirin, խելացի ağıllı, etc.

2.     Nisbi sifətlər başqa obyektlərlə müqayisədə obyektlərin əlamətlərini göstərir.  Məs., լեռնային qayalıq, երկաթյա dəmir, հասարակական ictimai, աշակերտական  şagird, ոսկե qızıl.                                                                           

Keyfiyyət Sifətlərinin müqayisə dərəcəsi Որակական ածականների համեմատության աստիճանները  

 1. Sifətlərin müqayisə dərəcəsi  ավելի  (daha)  zərfinin köməyi ilə düzəldilir.           Məs.:

 կարմիր - ավելի կարմիր qırmızı – daha qırmızı, երկար - ավելի երկար uzun- daha uzun, մեծ - ավելի մեծ  geniş – daha geniş. Թուղթն սպիտակ է. Kağız ağdır.

Զլունն  ավելի սպիտակ է:    Qar daha ağdır. 

Həmin mənanı ավելի  sözü olmadan da vermək olar, onda müqayisə edilən əşya(predmet) çıxışlıq halında olur. Məs.:

Ձլունը թղթից սպիտակ է:  Qar kağızdan ağdır. Եղբայրը ավելի մեծ է քրոջից: The brother is older than the sister.-Qardaş bacısından daha böyükdür. Վոլգան ավելի երկար է Դնեպրից:Volqa Dneprdən daha uzundur.

Մոսկվան Երեանից մեծ է:  Moskva İravandan böyükdür. Եղբայրը մեծ է քրոջից: Qardaş bacısından böyükdür. The brother is older than the sister. Վոլգան երկար է Դնեպրից: The Volga is longer than the Dnepr.Volqa Dneprdən uzundur.                                                                              Buna ox forms of comparative degrees can be used, e.g., The Volga is longer than the Dnepr.

2.      Üstünlük dərəcəsi bir obyekt , hərəkət, məfhum başqası ilə ya müqayisə olunanda , ya da 2 və daha çoxu ilə qarşılaşdırılan zaman işlənir. Müqayisə dərəcəsi sifətin əvvəlinə ամեն, və bağlayıcı sait olan ա  ilə birləşdirilir, Məs.

կարմիր - ամենակարմիր red – reddest-qırmızı- lap qırmızı

լավ - ամենալավ good - best –lap yaxşı

մեծ - ամենամեծ large – largest-geniş –lap geniş

Bəzi sifətlər üstünlük dərəcələrini ագույն  suffiksinin köməyi lə düzəldir., məs.:

վատ - վատագույն bad - worst –pis –lap pis

լավ - լավագույն good - best yaxşı- lap yaxşı

մեծ - մածագույն large - largest –geniş-lap geniş

ազնիվ - ազնվագույն honest - most honest –nəcəb-lap nəcib

խոշոր - խոշորագույն great – greatest- iri- lap iri

Sifətlərin isimlərlə işlədilməsi-                                                                                  Ածականների գործածությունը գոյականների հետ

 İsimlər erməni dilində hala, cinsə və kəmiyyətə görə dəyişmir.  Məsələn:

1. Ուղղական.(A.h.)   մեծ սեղանը

2. Սեռական (Y.h)  մեծ սեղանի

3. Տրական (Yn.h) մեծ սեզանի(ն)

4. Հայցական (T.h.) մեծ սեղանքը

5. Բացառական (Ç.h)  մեծ սեղանից

6. Գործիական (Birgəlik halı)  մեծ սեղանով

7. Ներգոյական (Yer.h.) մեծ սեղանում

Սա իմ սպիտակ կատուն է (Bu mənim ağ pişiyimdir) Cəm halda: Սրանք իմ սպիտակ կատուներն են (Bunlar mənim ağ pişiklərimdir).

Sifətlər isim rolunda işlənərkən hallanır,  və özü ilə işlədilən təyini də hallandırır.

 Ես ունեմ երկու եղբայր՛ մեծ և փոքր։  Մեծը փոքրին շատ է սիրում:

Mənim 2 qardaşım var. Böyük və kiçik..Böyük kiçiyi çox sevir. 

Sifətlər hallanarkən yiyəlik halı ի sonluğu olan isim hallanmasına aid olur.Məs.:

                              Tək hal Եզակի թիվ             Cəm hal հոգնակի թիվ

Ուղղական (A.h.)—    մեծ(ը)                        մեծեր(ը)

Սեռական (Y.h.)—     մեծի                               մեծերի

Տրական (Yn.h.)—      մեծի(ն)                       մեծերի(ն)

Հայցական (T.h.) —   մեծ(ը)                          մեծեր(ը)

Բացառական (Çıx.h.) — մեծից                    մեծերից

Գործիական (Birgəlik h.)—մեծով                          մեծերով

՛Ներգոյական (Yer.h.) — մեծում                 մեծերում , մեծերի մեջ

Sifətin isimlə birləşmədə hallanması

Ուղղ. լավ գիրք(ը) (the) good book                  լավ գրքեր(ը)                                       Սեռ. լավ գրքի a good book's                            լավ գրքերի                                        Տր. լավ գրքին(ը) to (the) good book               լավ գրքերի(ն)                                   Հայց. լավ գիրք(ը) (the) good book                  լավ գրքեր(ը)                                        Բաց. լավ գրքից from the good book               լավ գրքերից                                       Գործ. լավ գրքով by the good book                 լավ գրքերով                                         Ներգ. լավ գրքում in the good book                 լավ գրքերում

Sifətlər bəzən zərf rolunda işlənir , o zaman hallanmır.

Նա գեղեցիկ է խոսում:        O gəşəng danışır.

ԱԾԱԿԱնԱԿեՐՏ ԱԾԱՆՑՆԵՐ   Sifət düzəldən şəkilçilər.

Bəzi sifət düzəldən şəkilçilər sifətlərin hansı kateqoriyaya aid olduğuna işarə edir.

а)  յա  və ya ե suffiksi predmetin nədən düzəldildiyini bildirir. Məs.: փալտյա və ya փալտե-(sözün kökü փայտ) –ağac, ağacdan düzəldimmiş bir predmet,  երկաթե -dəmir (երկաթ dəmir)

b)  ական suffiksi əşyanın nəyə və ya kimə aid olduğunu bildirir.                        Məs.:աշակերտական-şagird, ընկերական- yoldaşlıq

c) ային suffiksi  əşyanın aidiyyatını, nədən yarandığını, və ya əşyaya müəyyən münasibət bildirir. Məs.: լեռնային ծաղիկ- dağ çiçəyi, դաշտային մուկ- sahə(çöl) siçanı, ջերմոցալին ծաղիկ – istixana çiçəyi, մարդկալին վերաբերմունք-  insani münasibət.

d) ավետ suffiksi verilmiş keyfiyyətin bolluğunu bildirir. Məs.: ծաղկավետ -çiçəkli, çiçəyi bol olan yer,   Հոտավետ - ətirli, կանաչավետ –yaşıllığı bol olan yer .

Tapşırıq:

I. Aşağıdakı sifətlərin müqayisə və üstünlük dərəcələrini düzəldin və tərcümə edin.

առողջ լայն նեղ մութ խաղաղ գեղեցիկ մռայլ խոր սիրելի դառն հաստ քաղցր տխուր ազնիվ սպիտակ բարձր

Nümunə:

Առողջ - ավելի առողջ - ամենաառողջ

healthy - healthier - healthiest

II.  Türk dilinə tərcümə edin..

1.      Նա լավ ուսանող է: Նա ավելի լավ ուսանող է: Նա ամենալավ ուսանող է:

2.      Սիրուշը գեղեցիկ ծաղիկներ քաղեց: Հասմիկն ավելի գեղեցիր ծաղիկներ քաղեց: Ռոզան ամենագեղեցիկ ծաղիկները քաղեց:

3.      Աշոտը հետաքրքիր գիրք է կարդում: Արամը ավելի հետաքրքիր գիրք է կարդում: Սուրենը ամենահետաքրքիր գիրքն է կարդում:

III. Erməni(hay)  dilinə tərcümə edin.

1.      Bacın sındın böyükdür? Xeyr, o məndən kiçikdir.                                                                        2.      Fevral ən qısa aydır..

3.      Russia dünyada ən böyük ölkədir..

4.      Bu oğlan ailədə ən kiçik uşaqdır.

5.      Bu məqalə o birindən daha maraqlıdır.

6.      Mənim mənzilim səninkindən genişdir.

7.      Yer Günəşdən balacadır, amma aydan böyükdür.

8.      Bu kitab o biri kitabdan daha maraqlıdır.

9.      Bugün dünənkindən soyuqdur

IV. Türk dilinə tərcümə edin.

1.      Ես արդեն կարդացել եմ այդ գեղարվեստական գիրքը:

2.      Ես ձեր նամակը կարդացի մեծ հետաքրքրությամբ:

3.      Նա իր ձմեռային արձակուրդներն անցկացրեց գյուղում:

4.      Այդ մեքենաշինական գործարանում աշխատում են շատ բանվորներ:

5.      Նա հաճախ է մամուլում հանդես գալիս գիտական հոդվածներով:

6.      Երեկ ես մեծ հաճույքով դիտեցի այդ նոր այդ նոր գեղարվեստական կինոնկարը:

7.      Դա մեր քաղաքի ամենագեղեցիկ շենքերից մեկն է:

8.      Մոսկվան Սովետական Միության ամենամեծ քաղաքն է:

V. Sifətləri müəyyənləşdirin, suffuks olan sifətləri köçürün.

ԱՐԱԳԱԾԸ  _Araqats (Keçmiz Ələyəz dağından yüksəklikdə  olan dağ vadisi)

Գեղեցիկ է Արաղածը, նրա ծաղկավետ լանջերը, ջրառատ աղըլուրները, հոտավետ ծաղիկները Հիացնում են դիտողին, Լեռնային մաքուր օդը շատ առողջարար է: Կանաչավետ բլուրների վրա արածում են ոչխարների Հոտերը։ Գուլնզգուլն ծաղիկները  աչք են շլացնում։ Ամառային ջինջ օրերին արևի  պայծառ ցողերի տակ Արագածը թվում է մի Հեքիաթային գեզեցկուհի, որ Հանգիստ է առնում իր ծաղկազարդ օթյակում։

                                          Բառարան  - Lüğət

Արագած Araqaç (Ələyəz dağı)                  

գեղեցիկ qəşəng

ծաղկավետ, güllü, çiçəkli

լանջեր yamaclar

ջրառատ suyu gur

Հոտավետ  təravətli, ətirli

ծաղիկներ çiçəklər

Հիացնում են  valeh edir

դիտողին  seyr edənləri 

լեռնային  dağ

մաքուր təmiz

օդը  hava

շատ առողջարար է çox sağlam,müalicəvi

կանաչավետ yaşıllığı bol

բլուրների վրա  təpələrin üstündə

արածում են  otlayırlar

ոչխարների Հոտեր qoyun sürüləri

գուլնզգույն rəng-bə-rəng

աչք են շլացնում göz qamaşdırır

ամառային ջինջ օրերին aydın yay günləri

արևի պալծառ շողերի տակ günəşin parlaq şüaları altında

թվում է  elə gəlir ki

Հեքիաթալին  əfsanəvi,nağıldakı kimi

գեզեցկուՀի  gözəl,

որ Հանգիստ է առնում istirahət edən

իր ծաղկազարդ օթյակում bəzədilmiş lojasında

Sifətləri tapıb altından xətt çəkin.

ՋՄԵՌ    Qış

Դաշտերի ձլունե տարածութլունը ծովի պես լայնարձակ է :  Արևոտ առավոտյան նրա վրա միլիոնավոր մանրիկ ծիածաններ են իւաղում։ Ձյունի վրա ոսկեգույն, կանաչ, կապտագուլն կայծեր են բռնկվում :

     Ի՜նչ լավ Է այդպիսի ադամանդե առավոտը։

     ի՜նչ գեղեցիկ Է ձյան սպիտակ գորգը։

Բառարան    Lüğət:

դաշտերի- tarlaların (sahələrin)     

ձլունե  qarlı

տարածություն boşluqlar(çöllər)  

ծովի պես  dənizə bənzər

ծով  dəniz

լայնարձակ        Է genişdir

արևոտ—günəşli

առավոտյան—səhər

նրա վրա—onun üzərində

միլիոնավոր  milyon

մանրիկ- kiçik, xırda

ծիածաններ  göy qurşağı

խաղում են oynayırlar

ձյունի վրա- qarın üstündə

ոսկեգուլն— qızılı rəngdə

կանաչ— yaşıl

կապտագուլն mavi, səma rəngi

կալծեր—- qığılcım, ildırım parıltısı

բռնկվում են  çaxır,

ի՜նչ լավ է- nə yaxşı!

ալդպիսի— belə

ադամանդե— almaz  

խնչ գեղեցիկ է — nə qəşəngdir!

սպիտակ—ağ

գորգը— xalça, gəvə

Sifətlər - ածականներ

Yaşıl bir ağac - a green tree    mi kanach c'ar' - մի կանաչ ծառ

Hündür bina- a tall building   bard'rahark shenq - բարձրահարկ շենք

Qoca bir kişi- a very old man c'er mard, c'erowni - ծեր մարդ, ծերունի

Köhnə qırmızı ev- the old red house          hin karmir towny' - հին կարմիր տունը

Çox gəşəng bir dost- a very nice friend     mi shat geghecik y'nker - մի շատ գեղեցիկ ընկեր

Rənglər, formalar, ölçülər,

Rənglər- colors    quyner - գույներ

Qara- black sev - սև

Mavi- (səma rəngi) blue kapowyt - կապույտ

Şabalıdı rəng- brown     shaganakagowyn - շագանակագույն

Boz(kül rəngi) gray       moxragowyn - մոխրագույն

Yaşıl( ot rəngi) green     kanach - կանաչ

Narincı rəngi- orange    narnjagowyn - նարնջագույն

Ərik rəngi- purple         c'iranegowyn - ծիրանեգույն

Qırmızı- red         karmir - կարմիր

Ağ- white   spitak - սպիտակ

Sarı- yellow         deghin - դեղին

        

Ölçülər-  sizes      chap'er, chap'ser - չափեր, չափսեր

Böyük- big mec' - մեծ

Dərin- deep xory' - խորը

Uzun- long erkar - երկար

Dar- narrow         negh - նեղ

Qısa- short kartw - կարճ

Balaca- small       p'oqr - փոքր

Hündür- tall         bard'rahasak - բարձրահասակ

Qalın- thick          hast - հաստ

Nazik- thin barak - բարակ

Enli- wide   layn - լայն

        

Ölçülər və formalar- -shapes- dzever - ձևեր

Dairəvi- circular   shrjanadzev - շրջանաձև

Düz-  straight       uğiğ - ուղիղ

Kvadrat- square   qar'akowsi - քառակուսի

Üçbucaq- triangular      er'ankyown - եռանկյուն

        

Dadlar- tastes- hamer - համեր

Acı- bitter   dar'y' - դառը

Tər- (təzə) fresh   t'arm - թարմ

Duzlu- salty         aghi - աղի

Turş- sour  t't'vaham, t't'ow - թթվահամ, թթու

Acılı- (ədviyyatlı) spicy- sowr hamowhotov - սուր համուհոտով

Şirin- sweet          qaghcr, qaghcraham - քաղցր, քաղցրահամ

        

Keyfiyyət- qualities      hatkanishner - հատկանիշներ

Pis- bad      vat - վատ

Təmiz- clean        maqowr - մաքուր

Qaranlıq- dark     mowt' - մութ

Çətin-  difficult ,hard-djhvar - դժվար

Kirli- dirty  keghtot - կեղտոտ

Quru- dry   chor - չոր

Asan- easy hesht - հեշտ

Boş- empty datark - դատարկ

Baha- expensive  t'ank, t'ankarjheq - թանկ, թանկարժեք

Tez- fast     arag - արագ

Xarici- foreign     o'tarerkrya - օտարերկրյա

Dolu- full    lriv - լրիվ

Yaxşı- good         lav - լավ

Ağır- heavy          c'anr - ծանր

Ucuz- inexpensive         och t'ank - ոչ թանկ

Yüngül- light       t'et'& - թեթև

Yerli- local teghakan - տեղական

Yeni, təzə- new    nor - նոր

Səs-küylu, şulux- noisy aghmkot - աղմկոտ

Qədim, köhnə- old        hin - հին

Güclü- powerful  hzor - հզոր

Rahat, sakit- quiet         hangist - հանգիստ

Doğru, düz- correct       twisht - ճիշտ

Yavaş- slow         dandagh - դանդաղ

Yumuşaq- soft     p'ap'owk - փափուկ

Çox- very   shat - շատ

Zəif- weak  t'owyl - թույլ

Rütubətli, Nəm- yaş- wet       xonav, t'ac - խոնավ, թաց

Səhv- wrong        sxal - սխալ

Gənc-cavan- young       eritasard - երիտասարդ

        

quantities   qanak, qanakowt'yown - քանակ, քանակություն

Az- few       qich - քիչ

Az, bir az- little    p'oqr, mi p'oqr - փոքր, մի փոքր

Çox- many shat - շատ

Çox- much shat - շատ

Hissə- part mas - մաս

Bir qədər, bir neçə- some        orosh, mi qani - որոշ, մի քանի

Bir neçə- a few     mi qani - մի քանի

Bütün- whole       lriv – լրիվ